W ramach XIII Ogólnopolskiego Sejmiku Placówek Wychowania Pozaszkolnego zaproponowaliśmy warsztat, dzieląc się naszym wieloletnim doświadczeniem we współpracy z Polonią. Uczestniczyli w nim dyrektorzy i nauczyciele-instruktorzy placówek wychowania pozaszkolnego z różnych miast Polski. Celem warsztatów były:
– wykazanie różnicy pomiędzy Polonią a Polakami ze Wschodu ( potrzeby, oczekiwania);
– uświadomienie korzyści jakie może odnieść polska młodzież z kontaktów z młodzieżą polonijną;
– wypracowanie najbardziej konstruktywnych form współpracy.
Opis projektu
artykuł powstały po projekcie
Współpraca (kontakty) z młodymi Polakami żyjącymi poza granicami kraju
Poza granicami kraju żyje około 16 milionów Polaków co stanowi 33% ogólnej populacji. Jest to Polania i Polacy na Wschodzie. Podział ten wynika z uwarunkowań historycznych.
Polonią nazywamy Polaków którzy znaleźli się poza granicami kraju czy to jako emigracja zarobkowa, powojenna i polityczna.
Polakami na Wschodzie nazywamy Polaków żyjących od wieków na tym samym terenie, którzy na skutek zawirowań historycznych znaleźli się poza granicami Polski. Dlatego tak ważne jest rozgraniczenie tych dwóch grup: na Polonię i Polaków na Wschodzie. Ci drudzy bardzo są na to uczuleni i nie chcą aby ich nazywać Polonią, gdyż nie są emigrantami i nigdy nie opuścili swoich rodzinnych stron.
Obowiązek udzielania pomocy Polakom zamieszkałym poza granicami kraju w zachowaniu ich związku z narodowym dziedzictwem kulturalnym wynika wprost z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Ponieważ niniejsze pismo adresowane jest do nauczycieli i wychowawców, zajmę się problemem współpracy adresowanej do dzieci i młodzieży.
Młodzież polonijna jest najczęściej świetnie zasymilowana w środowisku rówieśniczym. W przeważającej liczbie krajów jest to środowisko wielonarodowościowe, wielokulturowe (Anglia, Francja, Stany Zjednoczone, Niemcy czy Australia), więc mogą czuć się np. Francuzami a równocześnie Polakami. Czują się obywatelami Europy i świata. Kontakty z krajem nie stanowią dla nich problemu. (brak ograniczeń wizowych,. dostępność mediów oraz wyższy standard życiowy,
Inaczej jest z Polakami na Wschodzie. Ponieważ przez dziesiątki lat mieli bardzo utrudniony kontakt z krajem i dużo gorsze warunki życia (polityczne i materialne), w bardzo dużym stopniu ulegli rusyfikacji. W wielu domach rodzice nie znają języka polskiego, nie znają polskiej kultury. Język polski i kulturę zachowało starsze pokolenie, które w miarę możliwości przekazało go swoim wnukom. Głównym bastionem polskości na terenach byłego ZSRR był kościół katolicki.
Wobec braku przez długie lata kontaktu z rodzinami mieszkającymi w Polsce, po zmianie ustroju, kiedy można już było je na nowo nawiązać, często już nie było z kim. Teraz Polacy ze Wschodu bardzo tego kontaktu łakną. Chcą zobaczyć Polskę, poznać, skonfrontować z tym co słyszeli od babci, dziadka. Chęć przyjazdu do Polski jest motywacją do nauki języka, poznawania historii, kultury.
Wobec przystąpienia Polski jak i krajów nadbałtyckich do UE, nastąpił następny podział Polaków ze Wschodu, na tych którzy mieszkają w UE i na tych, którzy mieszkają na Białorusi, Ukrainie w Rosji i Kazachstanie.
Generalnie status materialny większości rodzin polskich jest niski. Niewielu rodziców stać na wysłanie dziecka do Polski, chyba że przyjazd zafunduje ktoś z rodziny. Dochodzą do tego jeszcze problemy wiz i zaproszeń, dla tych którzy są po za UE. Różnie to oczywiście wygląda w poszczególnych państwach.
Musimy zdać sobie sprawę jakie trudności musi pokonać młody Polak z Wilna a jakie z Irkucka żeby przyjechać do kraju.
Dla Polaków ze Wschodu Polska to wrota do Europy. Dla wielu kraj marzeń, kraj swobód i bogactwa. Marzeniem wielu młodych ludzi jest studiować w Polsce lub tutaj zamieszkać i pracować. Coraz chętniej uczą się języka żeby móc to marzenie zrealizować. Rodzice widząc w tym szansę lepszego życia dla swoich dzieci, wysyłają je do polskich przedszkoli, szkół i szkółek niedzielnych. Ogromna rolę spełnia kościół katolicki w odnowie wiary i polskości.
Nasza młodzież i dzieci są bardzo ciekawe świata. Spojrzenia kierują jednak na Zachód. Kraje zachodu widziane są jako kraje „sukcesu”, więcej o nich wiedzą, uczą się zachodnich języków, oglądają zachodnie filmy, marzą o wyjeździe w tamtą stronę. Młodzież polonijna natomiast, niezbyt jest zainteresowana współpracą z młodzieżą w Polsce . Polonia sama świetnie sobie radzi w tworzeniu i rozwijaniu kultury polskiej – potrzebują ew. ułatwień w sprawach organizacyjnych. To czego oczekuje od kraju ojczystego to powodów do dumy z polskości, dobrego wizerunku Polski i Polaków w świecie ( Solidarność, Wałęsa, wybór Polaka na papieża, osiągnięcia sportowe).
Odwrotnie ma się sprawa kontaktów ze Wschodem. Polacy na Wschodzie pragną nawiązania ścisłych kontaktów z rówieśnikami mieszkającymi w kraju i wszechstronnej pomocy w odbudowie polskości.
Dzieci i młodzież Polska na Wschodzie jest bardzo zainteresowana naszym krajem, chłonna, bardzo chętnie angażuje się we wszystkie działania. Inaczej jest z młodzieżą z Polski. Zadaniem nas pedagogów jest zainteresowanie ich tamta stroną. Związki szkół partnerskich są wspaniałą inicjatywą jeżeli jest ktoś, kto potrafi współpracę rozwinąć w długoterminowym działaniu.
Szkoły czy społeczności polskie na Wschodzie mają coraz lepsze możliwości przyjęcia młodych Polaków u siebie, coraz więcej nam chcą u siebie pokazać, a jest co zobaczyć i czym się zachwycić. Tak jak Polakom na Wschodzie trzeba pokazać kraj ojczysty żeby chcieli go poznawać i być dumnymi z tego, że są Polakami, tak naszej młodzieży trzeba pokazać Kresy i ich powiązanie z historią naszego kraju, aby wzbudzić w nich zainteresowanie i chęć współpracy z tamtą młodzieżą.
Dlatego należy dążyć do zaangażowania naszej młodzieży we współpracę z rówieśnikami ze
Wschodu dla rozwoju ich osobowości, wrażliwości , wartości wychowawczych i poznawczych poprzez:
poznanie kultury i dziedzictwa Kresów oraz jego historii
bliższego poznanie swoich rodaków
konfrontacja tego co się mówi o Wschodzie z rzeczywistością
wyczulenie na potrzeby innych (uwrażliwienie na drugiego człowieka)
lepsze poznanie politycznej i gospodarczej rzeczywistości na. Białorusi, Ukrainie, Kazachstanie i Rosji
poznanie problemów mniejszości narodowych
poznanie tego co nas łączy i tego co nas dzieli
nawiązanie przyjaźni
Podsumowując, chciałam żeby nauczyciele, wychowawcy, instruktorzy, zamienili okazjonalne kontakty z Polakami mieszkającymi poza granicami kraju na stała współpracę, kierowali ją głównie do dzieci i młodzieży oraz pamiętali o naszych rodakach na Wschodzie, zwłaszcza tych z małych miejscowości, którzy łakną kontaktu z polskim językiem, z polską kulturą, a przyjazd do kraju jest dla nich marzeniem. Naszym dzieciom i młodzieży trzeba przygotować takie programy edukacyjne i wychowawcze, aby Polacy mieszkający poza granicami macierzy, zaczęli być w oczach swoich rówieśników „Swoimi” a nie „Obcymi”, nie dzielili się „Na lepszych” i „Gorszych”, aby rozumieli pojęcia wielokulturowości, tolerancji oraz znali historię emigracji i dzieje Polaków na Wschodzie.
Większość młodych ludzi jest pełna marzeń o służbie innym i naprawie świata – spróbujmy dać im tą możliwość.
Centrum Młodzieży im. dr. H. Jordana w Krakowie podjęło współpracę ze szkołami i ośrodkami polskimi na Wschodzie już od 1993 roku. Ma więc w tej dziedzinie długie tradycje i duże doświadczenie. Przez 12 lat działał w CM Ośrodek Edukacji Kulturalnej dzieci Polskich na Wschodzie, którym z wielkim poświeceniem i zaangażowanie kierowała zmarła niedawno pani Irena Jasicka pochodząca z Brześcia n. Bugiem na Białorusi. Przez pierwsze lata, działania Ośrodka skierowane były na nauczycieli i animatorów kultury, którzy mieli pracować z młodzieżą. Równolegle zapraszano zespoły i teatrzyki młodzieżowe, które po przez wspólne występy z młodzieżą krakowską, nawiązywały bezpośrednie kontakty i trwałe przyjaźnie. Organizowane coroczne seminaria, szkolenia, warsztaty i konkursy, objęły swoim zasięgiem około 1500 Polaków z różnych ośrodków. Kraków jako miasto kultury i nauki oraz dawna stolica Polski, było świetnym miejscem do tego celu. Starano się jak najwięcej, zaznajomić uczestników Seminarium z polską kulturą, historią i nauką. Szukano nowych kontaktów, pomagano naszym Rodakom w różny sposób (od zbierania i wysyłania książek i podręczników dla tworzących się szkół i bibliotek, po pomoc w załatwianiu ich spraw w administracji państwowej.
Z czasem formy i metody współpracy zmieniały się, ponieważ potrzeby i oczekiwania Polaków mieszkających na Wschodzie ulegały zmianie. Najważniejsza stała się aktywizacja środowisk polskich i utrwalanie ich więzi z macierzą.
W tej chwili komórka współpracy ze Wschodem działa w ramach Pracowni Współpracy Międzynarodowej Centrum Młodzieży. Staramy się adresować swoje działania głównie do dzieci i młodzieży, gdyż to oni właśnie w przyszłości będą decydować o losie mniejszości polskiej na Wschodzie, o jej postawie i stosunku do kraju ojczystego.
Ogłaszamy konkursy (plastyczne, literackie, dziennikarskie, teatralne, warsztaty edukacji obywatelskiej), których celem jest aktywizacja młodych ludzi, zacieśnianie ich więzi z krajem, danie możliwości zaprezentowania umiejętności na forum międzynarodowym. Staramy się, aby nagrodą dla najlepszych był przyjazd do Krakowa. Corocznie odbywają się warsztaty w Krakowie i Bukowinie Tatrzańskiej, na które przyjeżdżają grupy dzieci i młodzieży ze szkół i ośrodków polskich z Białorusi, Czech, Litwy, Łotwy, Słowacji, Ukrainy, Węgier. Na każdym turnusie spotyka się grupa Polaków z co najmniej 3 krajów, ważne jest bowiem nie tylko ich spotkanie z Polską i rodakami z kraju, ale również z rówieśnikami z innych państw. Organizujemy również warsztaty i szkolenia dla nauczycieli. Oprócz zajęć warsztatowych goście poznają Kraków i jego zabytki, korzystają z bogatej oferty kulturalnej.
Autor: Irena Janikowska
Uczestnicy, organizacje, instytucje
Organizatorem Sejmiku było Polskie Stowarzyszenie Wychowania Pozaszkolnego im. Aleksandra Kamińskiego w Krakowie wespół z Centrum Młodzieży. Warsztaty prowadziła Irena Janikowska.
